نسبت اندماجینسبت اندماجی به نسبت پنهانِ حاصل از تحلیل مفهوم واحد ذهنی به دو مفهوم مرتبط توسط عقلا اطلاق میشود. ۱ - تعریف نسبت اندماجینسبت اندماجی، مقابل نسبت غیراندماجی بوده و از تحلیل ذهن به دست میآید؛ به این صورت که ذهن مفهوم واحدی را به دو مفهوم تحلیل مینماید و بین آنها یک نسبت درست میکند؛ به بیان دیگر، نسبت اندماجی، نوعی نسبت پنهان است که آشکار نمیگردد. امام خمینی از چگونگی حضور کمالات و حقایق در ذات الهی با عناوین متعددی که بیانگر مفاد نسبت اندماجی است یاد میکند از جمله: ۱- استهلاک: به اعتقاد امام خمینی منظور از استهلاک فنا و هلاکت هویت تعینی شیء است، در مقام ذات اما نه به نحو تعینی بلکه همه تعینات در مقام ذات مستهلکاند یعنی وجود تعینی آنها فانی و نابود است. ۲- استجنان: حقایق اندماجی در ذات استجنان و پنهاناند و در آن مقام و مرحله بروز و ظهور نداشته و کثرت بالفعل را موجب نمیگردند. ۳- کمون: معنای واژه کمون، پوشیدگی و پنهان است؛ مقام ذات مشتمل بر تمام حقایق است، این حقایق در آن ذات، متحققاند اما تعین نیافته و ظهور نکردهاند، بلکه این حقایق در غیب ذات مخفی و در کمون میباشند. ۴- اندکاک: ازجمله واژگانی که مفاد نسبت اندماجی و استهلاکی را دارا میباشد، اندکاک است یعنی همه تعینات در مقام ذات فانی و نابود میباشند و مقام ذات همواره بدون تعین است؛ زیرا در مقام ذات همه تعینات اسمائی و صفاتی مستهلک و همه انیات مندک هستند. ۵- انطواء: از جمله واژگانی که مفاد نسبت اندماجی دارد، انطواء است. ازآنجاکه مقام ذات مشتمل بر حقایقی است که در آن پنهان شده و ظاهر نشده، امام تعبیر به انطواء کرده است. [۹]
خمینی، روحالله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۰۵، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.
۶- اجمال: مقصود از اجمال در بحثهای عرفانی، حقایق اندماجی در مقام ذات است؛ یعنی حقایق اندماجی در مقام ذات مجتمعند و تفصیل نیافتهاند، این اجمال و تجمع به نحو اطلاقی و غیر تعینی است. [۱۰]
خمینی، روحالله، تعلیقه بر فوائد الرضویه، ص۵۱-۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
۱.۱ - توضیحموضوع له حروف و هیئت جملههای ناقص، نسبت اندماجی یا تحلیلی است؛ برای مثال، در جمله ناقص «العالم المفید» که به صورت وصفی آمده، دو مفهوم «عالم» و «مفید» در خارج اتحاد داشته و وقتی به ذهن میآیند در یک دیگر داخل شده و اندکاک پیدا میکنند، به طوری که مفهوم واحدی را تشکیل میدهند، و چون در مفهوم واحد، نسبت معنا ندارد، در ظاهر، در عالم ذهن، نسبتی وجود ندارد، اما عقل میتواند از تحلیل این مفهوم واحد، آن را به دو مفهوم تبدیل کرده و بین آنها یک نسبت و ارتباط ایجاد نماید که به این نسبت، نسبت اندماجی میگویند. ۲ - نکتهناقص و یا تام بودن نسبت ، و به بیانی دیگر، اندماجی و یا غیراندماجی بودن نسبت، از شئون نسبت در عالم ذهن به حساب میآید نه در خارج. در کتاب دروس فی علم الاصول آمده است:«فهیئة الجملة الناقصة تدل علی (نسبة اندماجیة) ای یندمج فیها الوصف بالموصوف علی نحو یصبح المجموع مفهوما واحدا خاصا و حصة خاصة و من اجل ذلک تکون الجملة الناقصة فی قوة الکلمة المفردة». ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۲۳، برگرفته از مقاله «نسبت اندماجی». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. ردههای این صفحه : دیدگاه های عرفانی امام خمینی | نسبت کلامی
|