زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

نسبت اندماجی





‌نسبت اندماجی به نسبت پنهانِ حاصل از تحلیل مفهوم واحد ذهنی به دو مفهوم مرتبط توسط عقلا اطلاق می‌شود.


۱ - تعریف نسبت اندماجی



نسبت اندماجی، مقابل نسبت غیراندماجی بوده و از تحلیل ذهن به دست می‌آید؛ به این صورت که ذهن مفهوم واحدی را به دو مفهوم تحلیل می‌نماید و بین آن‌ها یک نسبت درست می‌کند؛ به بیان دیگر، نسبت اندماجی، نوعی نسبت پنهان است که آشکار نمی‌گردد.
امام خمینی از چگونگی حضور کمالات و حقایق در ذات الهی با عناوین متعددی که بیانگر مفاد نسبت‌ اندماجی است یاد می‌کند از جمله:
۱- استهلاک: به اعتقاد امام‌ خمینی منظور از استهلاک فنا و هلاکت هویت تعینی شیء است، در مقام ذات اما نه به نحو تعینی بلکه همه تعینات در مقام ذات مستهلک‌اند یعنی وجود تعینی آنها فانی و نابود است.
۲- استجنان: حقایق‌ اندماجی در ذات استجنان و پنهان‌اند و در آن مقام و مرحله بروز و ظهور نداشته و کثرت بالفعل را موجب نمی‌گردند.
۳- کمون: معنای واژه کمون، پوشیدگی و پنهان است؛ مقام ذات مشتمل بر تمام حقایق است، این حقایق در آن ذات، متحقق‌اند اما تعین نیافته و ظهور نکرده‌اند، بلکه این حقایق در غیب ذات مخفی و در کمون می‌باشند.
۴-‌ اندکاک: ازجمله واژگانی که مفاد نسبت‌ اندماجی و استهلاکی را دارا می‌باشد، اندکاک است یعنی همه تعینات در مقام ذات فانی و نابود می‌باشند و مقام ذات همواره بدون تعین است؛ زیرا در مقام ذات همه تعینات اسمائی و صفاتی مستهلک و همه انیات مندک هستند.
۵- انطواء: از جمله واژگانی که مفاد نسبت‌ اندماجی دارد، انطواء است. ازآنجاکه مقام ذات مشتمل بر حقایقی است که در آن پنهان‌ شده و ظاهر نشده، امام تعبیر به انطواء کرده‌ است.
۶- اجمال: مقصود از اجمال در بحث‌های عرفانی، حقایق‌ اندماجی در مقام ذات است؛ یعنی حقایق‌ اندماجی در مقام ذات مجتمعند و تفصیل نیافته‌اند، این اجمال و تجمع به ‌نحو اطلاقی و غیر تعینی است.

۱.۱ - توضیح


موضوع له حروف و هیئت جمله‌های ناقص، نسبت اندماجی یا تحلیلی است؛ برای مثال، در جمله ناقص «العالم المفید» که به صورت وصفی آمده، دو مفهوم «عالم» و «مفید» در خارج اتحاد داشته و وقتی به ذهن می‌آیند در یک دیگر داخل شده و اندکاک پیدا می‌کنند، به طوری که مفهوم واحدی را تشکیل می‌دهند، و چون در مفهوم واحد، نسبت معنا ندارد، در ظاهر، در عالم ذهن، نسبتی وجود ندارد، اما عقل می‌تواند از تحلیل این مفهوم واحد، آن را به دو مفهوم تبدیل کرده و بین آن‌ها یک نسبت و ارتباط ایجاد نماید که به این نسبت، نسبت اندماجی می‌گویند.

۲ - نکته



ناقص و یا تام بودن نسبت ، و به بیانی دیگر، اندماجی و یا غیراندماجی بودن نسبت، از شئون نسبت در عالم ذهن به حساب می‌آید نه در خارج.
در کتاب دروس فی علم الاصول آمده است:«فهیئة الجملة الناقصة تدل علی (نسبة اندماجیة) ای یندمج فیها الوصف بالموصوف علی نحو یصبح المجموع مفهوما واحدا خاصا و حصة خاصة و من اجل ذلک تکون الجملة الناقصة فی قوة الکلمة المفردة».

۳ - پانویس


 
۱. خمینی، روح‌الله، تعلیقه بر فوائد الرضویه، ص۶۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۲. خمینی، روح‌الله، تعلیقه بر فوائد الرضویه، ص۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۳. خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، صص۶۹-۷۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۴. خمینی، روح‌الله، تعلیقه بر فوائد الرضویه، ص۱۲۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۵. خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۶۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۶. خمینی، روح‌الله، مصباح الهدایه، ص۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۷. خمینی، روح‌الله، مصباح الهدایه، ص۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۸. خمینی، روح‌الله، مصباح الهدایه، ص۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۹. خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۰۵، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۱۰. خمینی، روح‌الله، تعلیقه بر فوائد الرضویه، ص۵۱-۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۱۱. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۱، ص۸۶.    
۱۲. صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۲، ص۷۲.    


۴ - منبع



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۲۳، برگرفته از مقاله «نسبت اندماجی».    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.